Podejście psychodynamiczne w praktyce klinicznej

Kurs w zwięzłej formie prezentuje podstawowe zagadnienia związane z prowadzeniem psychoterapii indywidualnej psychodynamicznej. Jego celem jest pomoc w rozumieniu i rozwiązywaniu problemów, z którymi psychoterapeuci mierzą się w kolejnych fazach terapii psychodynamicznej. Ma pomagać w uporządkowaniu wiedzy i zachęcać do jej pogłębiania w oparciu o szeroko dostępną literaturę przedmiotu. Staraliśmy się zawrzeć w tym kursie informacje o znaczeniu praktycznym. Podczas zajęć bazować będziemy na materiale klinicznym. Kurs ten dedykowany jest dla osób zaciekawionych podejściem psychodynamicznym, które dotąd nie miały okazji w sposób usystematyzowany zapoznać się ze złożonością zmiennych i dynamiką ich współistnienia zarówno w relacji psychoterapeutycznej, jak i w całościowym procesie zmiany.

Psychoterapia psychodynamiczna bazuje na założeniach dotyczących istnienia: nieświadomości, dynamiczności, determinizmu i wieloprzyczynowości. W tym ujęciu uważa się, że większość procesów psychicznych przebiega nieświadomie, zaś różne instancje psychiczne pozostają w złożonych, często konfliktowych interakcjach. Aktualne przeżywanie pozostaje pod wpływem obecnych zdarzeń, doświadczeń przeszłych i oczekiwań wobec przyszłości. W zachowaniu obserwujemy różnego rodzaju konflikty, deficyty czy defekty utrudniające adaptacje i rozwój w aktualnej sytuacji życiowej. Nieświadomie uwarunkowane objawy i zachowania pacjenta są wyrazem aktywności umysłu mającej na celu zrównoważenie przeżywania oraz utrzymanie możliwie dobrego samopoczucia. Zgodnie z tym modelem dojrzała osobowość kształtuje się poprzez nabywanie doświadczeń, opracowywanych wewnętrznie zależnie od predyspozycji temperamentalnych i genetycznych. Szczególną rolę przypisuje się doświadczeniom wczesnodziecięcym, z racji ich wszechogarniającego wpływu.

W tym podejściu do rozumienia natury objawów czynnościowych nasza uwaga koncentruje się na całości zmiennych, jakie udaje nam się uchwycić w spotkaniu z pacjentem. Stąd też analiza wzajemnych powiązań i swoistej dynamicznej gry sił w dialogu psychoterapeutycznym. Psychoterapeuta stara się być otwarty na złożoność informacji płynących z obserwacji i analizy spotkania dwóch osobowości. Terapia oparta jest na analizie relacji, zjawisk przeniesieniowo-przeciwprzeniesieniowych, oraz oporu. Te fenomeny stanowią główne źródła zrozumienia pacjenta, wiedzy o jego mechanizmach wewnątrzpsychicznych i sposobach podtrzymywania równowagi psychicznej. W trakcie pracy terapeuta stale próbuje budować model umysłu pacjenta. Wykorzystuje napływający materiał do weryfikowania swoich hipotez i wciąż poszukuje dokładniejszych przybliżeń i sformułowań trafnie oddających istotę przeżyć pacjenta. Celem jest odkrycie powodów cierpienia i wspólne znalezienie drogi do jego zmniejszenia. Terapeuta przyjmuje postawę badacza, ciekawego wszelkich przejawów życia psychicznego. Poddaje obserwacji przeżycia pacjenta na równi ze swoimi, bada kształt i powtarzalność wzorów relacji i włącza pacjenta w ten proces. Obydwoje korzystają ze specyficznej ludzkiej możliwości wpływania na umysł/mózg poprzez zgłębianie jego funkcjonowania i nowe doświadczenia.

W różnych opracowaniach wskazuje się na podejście psychoanalityczne jako bazę myślenia psychodynamicznego. Z pewnością klasyczna teoria konfliktu, teorie relacji z obiektem, analiza self, teorie zgłębiające mechanizmy przywiązania, czy wiążące nieświadome determinizmy wczesnodziecięce z szeregiem czynników rodzinnych i społeczno-kulturowych stanowią podstawę myślenia psychodynamicznego. Psychoterapia psychodynamiczna jest skuteczną metodą leczenia rekomendowana zwłaszcza dla pacjentów z zaburzeniami osobowości jest też pomocna w leczeniu zaburzeń lękowych, lękowo-depresyjnych, somatopsychicznych i psychosomatycznych. Przeciwskazaniem do jej stosowania są aktywne procesy psychotyczne oraz czynne uzależnienie.

Poruszane zagadnienia:

  • A. Faza przygotowawcza: diagnoza i kontrakt
    1. Organizacja procesu diagnostycznego
    2. Badanie psychopatologiczne i psychologiczne
      • Okoliczności zgłoszenia i dotychczasowy przebieg leczenia
      • Warunki leczenia
      • Skarga pacjenta
      • Monolog jako źródło hipotez diagnostycznych
    3. Budowanie psychodynamicznej koncepcji zaburzeń.
      • czynniki predysponujące do zachorowania
      • czynniki wyzwalające zachorowanie
      • czynniki podtrzymujące zachorowanie
    4. Informacje dla pacjenta i ocena motywacji.
      • epikryza wstępna
      • diagnoza psychiatryczna a diagnoza psychodynamiczna
      • przygotowanie do rozmowy kontraktowej z pacjentem
    5. Kontrakt i rekontrakt.
    6. Psychodynamiczne opracowanie przypadku.
  • B. Dialog w terapii psychodynamicznej: interwencja, zjawiska przeniesieniowo-przeciwprzeniesieniowe,opór
    • I. Interweniowanie. Technika pracy
      1. Interwencja jako bodziec rozwojowy.
      2. Rodzaje interwencji i ich zależność od fazy procesu psychoterapeutycznego.
      3. Wewnętrzna praca psychoterapeuty: zmienne fazy procesu, sytuacyjne, interakcyjne i przeniesieniowo-przeciwprzeniesieniowe we wzajemnej współzależności dynamicznej.
      4. Interwencje bodźcujące do wglądu, a interwencje opisowo-strukturalizujące. Zmienność dynamiki funkcjonowania psychoterapeuty w zależności od reakcji na interwencje pacjenta. Diagnoza ciągła specyfiki obron i siły ego pacjenta.
      5. Analizy przebiegu sesji u pacjentów wyżej i niżej zorganizowanych.
      6. Różnicowanie diagnostyczne na podstawie zmiennych pointerwencyjnych.
    • II. Zjawiska przeniesieniowo-przeciwprzeniesieniowe.
      1. Przeniesienie relacji z obiektem
      2. Przeniesienie dynamiki struktury wewnętrznej pacjenta, mechanizm identyfikacji projekcyjnej
      3. Podział reakcji przeniesieniowych
      4. Specyfika pracy na przeniesieniu pacjentów wyżej i niżej zorganizowanych
      5. Różnicowanie deficytów i konfliktów
      6. Odtwarzane wzorce przeniesieniowo-przeciwprzeniesieniowe, znaczenie analizy własnej i superwizji w pracy psychoterapeutycznej
    • III. Opór przed wglądem
      1. 1. Przejawy oporu
      2. 2. Sytuacje trudne, opór w przypadku poważniejszych zaburzeń czynnościowych
      3. 3. Praca z oporem
      4. 4. Zagadnienie subiektywności spostrzeżeń, otwartość na refleksję wieloprzyczynowości w dialogu dynamicznej zmienności w przestrzeni „pomiędzy”
    • IV. Wgląd i Przepracowanie
      1. 1. Wgląd pozorny a doświadczenie wglądowe
      2. 2. Dynamiczna zmienność sił dążących do wglądu i sił oporowych
      3. 3. Przepracowanie: złożoność procesu zmiany
  • C. Kończenie terapii
    1. Problematyka separacji-indywiduacji
    2. Reakcje na zmiany, doświadczenie indywidualne przeciążającej zmienności i utrat
    3. Zagadnienie czasowej regresji
    4. Kryteria wystarczające, aby zakończyć współpracę
    5. Wzrost dynamiki i siły procesów przeniesieniowo-przeciwprzeniesieniowych. Wina, kara, idealizacja, a realność rozstania
    6. Pomieszczanie i reflektowanie różnorodności przeżyć, doświadczeń i zachowań
    7. Stabilność pomieszczania złożoności i różnorodności

Realizacja kursu:

Kurs składać będzie się z 20-tu spotkań. Każde trwa 5 godzin lekcyjnych, kiedy realizowany jest w trybie on-line. Spotkania odbywają się od godziny 16.30 do godziny 20.30. Kiedy kurs odbywa się w trybie stacjonarnym jest 10 godzinnym blokiem zajęć od godziny 10.00 do 19.00 w trybie jednego dnia weekendowego. Ilość zajęć stacjonarnych to 10 zjazdów od września do czerwca. Możliwe jest realizowanie bloków częściowych.

Każde zajęcia składają się z części wykładowej oraz ćwiczeniowo – seminaryjnej. Materiał do ćwiczeń pochodzi z własnej praktyki kursantów. Wykorzystujemy technikę pracy w parach z symulowanym pacjentem, analizę materiałów audio i opisy przypadków.